Blockchain là chủ đề đang được rất nhiều quan tâm trên toàn cầu hiện nay. Nó cùng với Bitcoin và tiền kỹ thuật số trở thành đề tài bàn luận trên rất nhiều trang báo và trong những cuộc trò chuyện của mọi người. Tuy nhiên, khi nói về blockchain vẫn còn nhiều tranh luận. Có người cho rằng Bitcoin có thể chỉ là bong bóng, song nhiều người cho rằng công nghệ phía sau nó có thể là một sự đột phá lớn, và công nghệ ấy sẽ còn tiếp tục con đường của mình cho đến khi được chấp nhận và tích hợp với Internet.
Ngay cả khi, Jamie Dimon, CEO của JP Morgan, người đã kịch liệt phản đối Bitcoin và gây ra những lo lắng cho cộng đồng tiền kỹ thuật số cũng đã đồng ý rằng, công nghệ DLT (công nghệ sổ cái phân tán - distributed ledger technology) có tiềm năng khá lớn có thể thay đổi ngành tài chính và các ngành khác. Hơn nữa, JP Morgan cùng với nhiều ngân hàng đã tiến hành kiểm tra blockchain cho nhiều trường hợp sử dụng khác nhau trong thực tế.
Như vậy Blockchain thực chất là gì? Nó có thể ứng dụng vào những lĩnh vực nào trong cuộc sống và tại sao nó lại được quan tâm nhiều như vậy?
Lưu ý: Bài viết khá dài và hơi hại não, hãy uống một cốc nước và tinh thần thật thoải mái trước khi bạn sẵn sàng tìm hiểu về công nghệ blockchain này.
Blockchain là gì?
Blockchain là một sổ cái kỹ thuật số được phân chia nói cách khác dễ hiểu hơn là cơ sở dữ liệu trong một mạng. Sổ cái sẽ được chia sẻ cho những thành viên tham gia vào mạng lưới. Điều này có nghĩa rằng trong toàn bộ hệ thống không phải chỉ có một vị trí duy nhất, một tài liệu có thể làm căn cứ đáng tin cậy (authority) duy nhất, vì những lần sao chép cùng một phiên bản sổ cái được đặt rải rác ở nhiều nơi.
Tất cả các bản sao này được cập nhật khi dữ liệu hay giao dịch mới được ghi vào blockchain thông qua sự đồng thuận của tất cả các thành viên tham gia. Người đào có trách nhiệm phê duyệt các giao dịch và giám sát mạng bằng cách giải quyết các công thức tinh vi với sự hỗ trợ của máy tính. Nó là một hệ thống ngang hàng P2P, loại bỏ tất cả các khâu trung gian, làm tăng cường an ninh, đảm bảo minh bạch và sự ổn định cũng như giảm thiểu chi phí và lỗi do con người gây ra.
Với nguyên tắc cho phép phân phối các thông tin kỹ thuật số nhưng không được sao chép, công nghệ blockchain đã tạo ra xương sống vững chắc cho một loại hình Internet mới.
Như trong cuốn sách Blockchain Revolution (2016), Don & Alex Tapscott từng nhận định rằng: "Blockchain là một sổ cái kỹ thuật số không thể bị phá hỏng của các giao dịch kinh tế, có thể được lập trình để ghi lại không chỉ những giao dịch tài chính mà có thể ghi lại tất cả mọi thứ có giá trị".
Blockchain làm việc như thế nào?
Công nghệ blockchain có lẽ là phát minh tốt nhất từ chính mạng Internet. Nó cho phép trao đổi giá trị mà không cần sự tin tưởng hoặc chứng từ làm tin. Ví dụ hãy tưởng tượng bạn và tôi đặt cược 50$ cho thời tiết ngày mai ở San Francisco. Tôi đặt cược trời nắng, bạn cược là trời sẽ mưa. Như vậy, hôm nay chúng ta có ba tùy chọn để quản lý giao dịch này:
- Nếu chúng ta tin tưởng lẫn nhau. Mưa hoặc nắng, người thua sẽ trả 50 đô la cho người cược thắng. Nếu chúng ta là bạn, đây có lẽ là một cách hay để đặt cược. Tuy nhiên, dù là bạn bè hay người lạ thì vẫn không thể thỏa lòng trả tiền cho người kia.
- Nếu chúng ta biến tiền cược thành một hợp đồng. Với một hợp đồng tại chỗ, cả hai bên sẽ dễ phải trả tiền hơn, nhưng, nếu một trong hai người cương quyết không trả, người chiến thắng sẽ phải trả thêm tiền cho việc trang trải chi phí pháp lý và bản án có thể mất một thời gian không ngắn. Đặc biệt với một lượng tiền mặt nhỏ, điều này có lẽ không phải là cách tối ưu để quản lý giao dịch.
- Nếu chúng ta nhờ đến một bên thứ ba trung lập. Mỗi người trong chúng ta đưa 50 đô la cho một người thứ ba, người ấy sẽ đưa tổng số tiền cho người chiến thắng. Nhưng, rủi ro là người đó cũng có thể bỏ trốn với tất cả số tiền. Vì vậy, chúng ta sẽ chọn một trong hai lựa chọn ban đầu là : tin tưởng hoặc hợp đồng.
Tuy nhiên cả sự tin tưởng và hợp đồng đều không phải là giải pháp tối ưu. Chúng ta không thể tin tưởng vào bất kỳ ai đặc biệt là người lạ và việc thực thi hợp đồng đòi hỏi thời gian và tiền bạc. Công nghệ blockchain là thú vị vì nó cung cấp cho chúng ta lựa chọn thứ ba, an toàn, nhanh chóng và tốn ít tiền.
Blockchain cho phép viết một vài dòng code, chương trình chạy trên blockchain, khi mà cả hai chúng ta gửi 50 đô la vào đó. Chương trình này sẽ lưu giữ 100 đô la an toàn và kiểm tra thời tiết ngày mai một cách tự động trên rất nhiều nguồn dữ liệu. Nắng hoặc mưa, nó sẽ tự động chuyển toàn bộ số tiền cho người cược thắng. Mỗi bên chỉ có thể kiểm tra hợp đồng logic, vì nó đang chạy trên blockchain nên nó không thể thay đổi hoặc ngừng lại. Nỗ lực này có lẽ là quá cao đối với một giao dịch 50 đô la, nhưng hãy tưởng tượng khi bán nhà hoặc công ty thì lại không đáng là bao.
Mục tiêu của phần này là để giải thích cách blockchain hoạt động mà không bàn luận về các chi tiết kỹ thuật sâu, nhưng vẫn đủ để bạn có một ý tưởng chung về logic và cơ chế cơ bản.
Ứng dụng được đa số biết đến và thảo luận nhiều nhất của công nghệ blockchain chính là Bitcoin. Đây là một loại tiền tệ số có thể được sử dụng để trao đổi sản phẩm và dịch vụ, tươgn tự như đồng đô la Mỹ (USD), Euro (EUR), đồng (Việt Nam) và các loại tiền tệ quốc gia khác. Hãy sử dụng ứng dụng đầu tiên của công nghệ blockchain này để hiểu thêm về cách hoạt động của nó.
Bitcoin là gì?
Một Bitcoin tương đương một đơn vị tiền tệ kỹ thuật số của Bitcoin, giống như đô la, bản thân nó không có giá trị. Nó có giá trị khi chúng ta đồng ý trao đổi hàng hóa hay dịch vụ để đổi được một lượng tiền lớn hơn dưới dự kiểm soát của chúng ta và chúng ta tin rằng người khác cũng sẽ làm như vậy.
Để dễ dàng theo dõi lượng Bitcoin mỗi người trong chúng ta sở hữu, blockchain đã dùng một sổ cái - file kỹ thuật số - theo dõi tất cả các giao dịch của Bitcoin.
Tập tin kỹ thuật số không được lưu trữ trên máy chủ tập trung, giống như ngân hàng hay trung tâm dữ liệu. Nó được phân bổ trên toàn thế giới thông qua mạng máy tính, vừa lưu trữ dữ liệu, vừa thực hiện tính toán. Mỗi máy tính là đại diện cho một nút của mạng blockchain và có một bản sao của file sổ cái.
Nếu David muốn gửi Bitcoin cho Sandra, thì anh ta sẽ phát một tin nhắn tới mạng thông báo số lượng Bitcoin trong tài khoản của anh ta sẽ giảm xuống 5 BTC, và số tiền của tài khoản Sandra sẽ tăng lên theo cùng số lượng mà David gửi. Mỗi nút trong mạng sẽ nhận được thông báo và áp dụng giao dịch yêu cầu vào bản sao của sổ cái, từ đó cập nhật số dư tài khoản.
Trên thực tế sổ cái được duy trì bởi một nhóm các máy tính được kết nối chứ không phải là một thực thể trung lập như ngân hàng:
- Trong hệ thống ngân hàng, chúng ta chỉ được biết các giao dịch và số dư tài khoản của riêng mình, còn trên blockchain mọi người có thể thấy các giao dịch khác của người khác.
- Trong khi bạn có thể tin tưởng tuyệt đối vào ngân hàng của mình, mạng Bitcoin sẽ được phân phối và nếu có vấn đề gì đó không có sự trợ giúp để gọi hoặc bất cứ ai để kiện.
- Hệ thống blockchain được thiết kế theo kiểu mà không cần sự tin tưởng, độ an toàn và độ tin cậy thu được thông qua các chức năng toán học đặc biệt và code.
Để có thể thực hiện các giao dịch trên blockchain, yêu cầu bạn cần một ví, một chương trình cho phép bạn lưu trữ và trao đổi Bitcoin. Bởi chỉ có bạn mới có thể chi tiêu được Bitcoin của mình, mỗi chiếc ví được bảo vệ bằng một phương pháp mật mã đặc biệt, sử dụng một cặp khóa riêng biệt khác nhau nhưng có kết nối: một khoá riêng tư (private) và công khai (public).
Nếu một thông điệp được mã hoá bằng khóa công khai cụ thể, thì chỉ có chủ nhân của khóa riêng tư đã ghép nối mới có thể giải mã và đọc tin nhắn. Mặt khác, nếu bạn mã hóa tin nhắn bằng khóa cá nhân của riêng bạn, chỉ có thể sử dụng khóa công khai được ghép nối để giải mã nó. Chẳng hạn khi David muốn gửi Bitcoin, anh ta cần phát một tin nhắn được mã hóa bằng khoá riêng của ví của anh ta, do vậy chỉ có duy nhất David mới có thể sử dụng Bitcoin mà anh ta sở hữu, vì ngoài David không một ai biết chìa khóa riêng của anh ta cần để mở ví của mình. Tuy nhiên, mỗi nút trong mạng có thể kiểm tra chéo yêu cầu giao dịch đến từ David bằng cách đó là giải mã thông báo yêu cầu giao dịch với khóa công khai của ví của anh ta.
Khi mã hóa yêu cầu giao dịch với khóa riêng tư của ví của bạn, bạn sẽ phải tạo ra một chữ ký số được sử dụng bởi các máy tính trong mạng blockchain để kiểm tra lại nguồn và tính xác thực của giao dịch. Chữ ký số được hiểu là là một chuỗi văn bản, là kết quả của việc kết hợp yêu cầu giao dịch và khóa riêng tư của bạn, do đó nó không thể được sử dụng cho các giao dịch khác. Nếu bạn thay đổi một ký tự nào đó trong thông báo yêu cầu giao dịch, chữ ký số sẽ thay đổi, vì vậy không kẻ tấn công tiềm ẩn nào có thể làm gián đoạn yêu cầu giao dịch của bạn hoặc thay đổi lượng Bitcoin bạn đang gửi.
Muốn gửi Bitcoin, bạn cần phải chứng minh rằng mình sở hữu khóa riêng của một ví cụ thể, bởi vì bạn cần sử dụng nó để mã hóa thông báo yêu cầu giao dịch. Một lưu ý nhỏ, bạn chỉ phát thông báo sau khi nó đã được mã hóa, nên không bao giờ phải tiết lộ khóa riêng.
Bạn luôn nhớ rằng mỗi nút trong blockchain đang giữ một bản sao của sổ cái. Vì vậy, làm cách nào một nút biết số dư tài khoản của bạn là bao nhiêu? Hệ thống blockchain chỉ ghi lại từng giao dịch được yêu cầu và không theo dõi các số dư tài khoản. Sổ sách trên thực tế không theo dõi số dư trong tài khoản của bạn, nó chỉ theo dõi mọi giao dịch được phát đi trong mạng Bitcoin. Muốn biết số dư trong ví của bạn, bạn cần phải phân tích và xác minh tất cả các giao dịch đã từng thực hiện trên toàn bộ mạng kết nối với ví của mình.
Xác minh số dư này được thực hiện bởi liên kết đến các giao dịch trước đó. Để gửi 10 Bitcoin cho Peter, Mary phải tạo yêu cầu giao dịch bao gồm các liên kết tới các giao dịch đến (số tiền nhận được) trước đó có tổng số dư bằng hoặc lớn hơn 10 Bitcoin. Các liên kết này sẽ được gọi là đầu vào, các nút trong mạng sẽ xác minh rằng tổng số tiền của các giao dịch này bằng hoặc lớn hơn 10 Bitcoin và các đầu vào này chưa được chi tiêu. Trên thực tế, mỗi lần bạn tham chiếu các đầu vào trong một giao dịch được coi là không hợp lệ trong bất kỳ giao dịch nào trong tương lai. Tất cả được thực hiện tự động trong ví của Mary và kiểm tra lại bằng các nút mạng Bitcoin, cô ấy chỉ gửi một giao dịch 10 BTC đến ví của Peter sử dụng khóa công khai của anh ấy.
Như vậy, làm thế nào hệ thống có thể tin tưởng giao dịch đầu vào và xem xét chúng có giá trị? Hệ thống kiểm tra tất cả các giao dịch trước đó có tương quan với ví bạn sử dụng để gửi Bitcoin thông qua các tham chiếu và đầu vào. Để đơn giản hóa và đẩy nhanh quá trình xác minh cho người sử dụng, một bản ghi đặc biệt về những giao dịch không được sử dụng sẽ được giữ bởi các nút mạng. Nhờ có kiểm tra bảo mật này, bạn không thể tiêu gấp đôi số Bitcoin nhận được.
Tất cả các code giúp thực hiện giao dịch trên mạng Bitcoin là mã nguồn mở, điều đó có nghĩa là bất cứ ai có máy tính xách tay và có kết nối Internet đều có thể thực hiện giao dịch. Tuy nhiên, nếu có bất kỳ lỗi nào trong code được sử dụng để phát thông báo yêu cầu giao dịch, Bitcoin liên quan sẽ bị mất vĩnh viễn. Luôn nhớ rằng vì mạng được phân phối, nên không có dịch vụ hỗ trợ khách hàng nào để gọi cũng như không có ai có thể giúp bạn khôi phục lại giao dịch bị mất hoặc mật khẩu ví bạn đã quên. Vì lý do này, nếu bạn thực sự quan tâm đến giao dịch trên mạng Bitcoin, bạn hãy sử dụng mã nguồn mở và phiên bản chính thức của phần mềm ví Bitcoin (ví dụ như Bitcoin Core) và để lưu mật khẩu của ví của bạn hoặc khóa riêng tư vào kho lưu trữ rất an toàn.
Những đặc điểm chính của BlockChain
Một cơ sở dữ liệu phân tán
Hãy thử tưởng tượng một bảng tính được nhân đôi hàng nghìn lần thông qua mạng lưới máy tính, mạng lưới này được thiết kế để cập nhật liên tục bảng tính đó là bạn đã có thể hiểu được cơ bản về blockchain.
Thông tin được tổ chức trên một blockchain tồn tại dưới dạng cơ sở dữ liệu được chia sẻ và hòa hợp liên hồi. Đây là cách để sử dụng mạng với nhiều lợi ích rõ ràng. Cơ sở dữ liệu blockchain không được lưu trữ ở duy nhất một vị trí nào, tức là các bản ghi được lưu trữ một cách công khai, dễ kiểm chứng. Không có một phiên bản tập trung nào của cơ sở dữ liệu này tồn tại, nên hacker cũng chẳng bao giờ có cơ hội để tấn công nó. Blockchain được lưu trữ bởi hàng triệu máy tính cùng một lúc, dữ liệu của nó có thể truy cập bởi bất cứ ai trên Internet.
Blockchain giống như Google Docs
Thông thường cách chia sẻ tài liệu khi cộng tác là gửi tài liệu Microsoft Word cho một người khác qua email và yêu cầu họ sửa nó. Vấn đề trong trường hợp này là bạn bắt buộc phải đợi cho đến khi nhận được một bản sao lưu được gửi trở lại thì mới có thể xem hay thực hiện những thay đổi khác, vì đã bị khóa quyền chỉnh sửa cho đến khi người cộng tác của bạn hoàn thành việc chỉnh sửa. Đó là cách mà cơ sở dữ liệu hiện tại đang hoạt động. Hai chủ sở hữu không thể cùng chỉnh sửa một bản ghi trong cùng một thời gian. Đây là cách các ngân hàng duy trì số dư và số chuyển khoản, họ nhanh chóng khóa quyền truy cập (hay giảm số dư) trong khi thực hiện chuyển khoản, tiếp sau đó cập nhật tài khoản và mở lại quyền truy cập (hay cập nhật lại). Nhưng Google Docs thì khác, cả hai bên đều có quyền truy cập đồng thời vào cùng một tài liệu và phiên bản duy nhất của tài liệu đó luôn luôn hiển thị cho cả hai. Nó như là sổ cái được chia sẻ, nhưng nó là một tài liệu được chia sẻ. Phần phân tán chỉ hoạt động khi chia sẻ liên quan đến một số người được cấp quyền.
Lược dịch từ ý kiến của William Mougayar, cố vấn liên doanh, nhà kinh doanh 4x, nhà tiếp thị, chuyên gia chiến lược và chuyên gia blockchain.
Tính bền vững của blockchain
Công nghệ blockchain tương tự như Internet vì nó có một sức mạnh được tích hợp sẵn. Tuy nhiên, bằng cách lưu trữ những khối thông tin giống nhau trên mạng lưới của mình, blockchain không thể:
- Bị kiểm soát bởi bất kỳ một cá thể nào
- Không có điểm yếu, thiếu sót, lỗi duy nhất nào.
Bitcoin được phát hành vào năm 2008, kể từ đó đến nay, blockchain Bitcoin được vận hành, hoạt động mà không có sự gián đoạn đáng kể nào. Hiện này, bất kỳ vấn đề nào liên quan đến Bitcoin là do bị hack hoặc quản lý kém. Nói cách khác, những vấn đề này đến từ ý nghĩ xấu và lỗi của con người, không phải là những sai sót tự thân của Bitcoin gây ra.
Internet đã giữ vững được độ bền trong gần 30 năm. Nó là bản ghi theo dõi tốt cho công nghệ blockchain khi nó tiếp tục được phát triển.
Minh bạch và không thể bị phá vỡ
Mạng lưới blockchain tồn tại trong trạng thái của sự thỏa thuận, tự động cập nhật kiểm tra 10 phút một lần. Là một loại hệ sinh thái tự kiểm soát giá trị kỹ thuật số, mạng lưới sẽ điều hòa mọi giao dịch xảy ra trong khoảng 10 phút. Mỗi nhóm giao dịch này gọi là khối. Có hai đặc tính quan trong được rút ra từ đây:
- Tính minh bạch: Dữ liệu được nhúng trong hệ thống mạng như một khối, và công khai.
- Nó không bị thể bị hỏng: Khi coa sự thay đổi bất kỳ đơn vị thông tin nào trên blockchain đồng nghĩa là sử dụng một lượng lớn máy tính để ghi đè lên toàn bộ mạng.
Về lý thuyết, có thể điều này xảy ra. Trong thực tế, thì nó không xảy ra. Chẳng hạn, việc kiểm soát hệ thống để chiếm lấy Bitcoin sẽ khiến giá trị của nó bị hủy hoại.
Một mạng lưới các nút
Blockchain được tạo bởi một mạng lưới các nút tính toán. Nút được hiểu là máy tính được kết nối với mạng blockchain, sử dụng client để thực hiện nhiệm vụ xác nhận và chuyển tiếp các giao dịch. Nút sẽ nhận được một bản sao của blockchain, cho phép tải tự động khi tham gia mạng lưới blockchain.
Các nút này cùng nhau tạo ra một mạng lưới cấp 2 vô cùng mạnh mẽ, một góc nhìn hoàn toàn khác về cách mà Internet có thể hoạt động. Mỗi nút là một "quản trị viên" của mạng blockchain và nó tự động tham gia vào mạng, động lực cho việc tham gia này chính là cơ hội giành được ít nhiều lượng Bitcoin.
Nút còn được gọi là đào Bitcoin, tuy nhiên thuật ngữ này có chút nhầm lẫn. Trong thực tế, mỗi người đang cạnh tranh để giành Bitcoin bằng cách giải đáp những câu đố. Bitcoin được xem là là "lẽ sống" của blockchain ngay từ khi nó được hình thành. Tuy nhiên, Bitcoin mới chỉ được công nhận như một phần rất nhỏ trong số những tiềm năng của công nghệ blockchain.
Hiện nay, có khoảng 700 loại tiền kỹ thuật số tương tự như Bitcoin, bên cạnh đó còn có rất nhiều những biến thể của khái niệm blockchain ban đầu hiện đang hoạt động hoặc đang được phát triển.
Ý tưởng về phân quyền
Theo như bản thiết kế, blockchain là một công nghệ được phân quyền. Bất cứ cái gì xảy ra trên đó đều là chức năng của mạng. Một vài gợi ý quan trọng bắt nguồn từ điều này. Những khía cạnh của thương mại truyền thống có thể trở nên không cần thiết vì một phương pháp xác nhận giao dịch mới đã được tạo ra. Ví dụ như những giao dịch trên thị trường chứng khoán có thể thực hiện đồng thời trên blockchain, hoặc có thể lưu trữ tài liệu như sổ đỏ, một cách hoàn toàn công khai. Và sự phân quyền này đã trở thành hiện thực.
Mạng máy tính toàn cầu đã sử dụng công nghệ blockchain để cùng lúc quản lý cơ sở dữ liệu, ghi lại những giao dịch của Bitcoin. Tức là, Bitcoin được quản lý bởi chính mạng của nó và không ai là trung tâm cả. Phân quyền ở đây là mạng lưới hoạt động dựa trên cơ sở người dùng hay P2P. Các hình thức hợp táctập thể có thể thực hiện chỉ mới đang bắt đầu được nghiên cứu.
Tăng cường bảo mật
Với chức năng lưu trữ dữ liệu trên mạng của mình, blockchain đã loại bỏ những rủi ro đi kèm với dữ liệu được tổ chức tập trung. Mạng của nó dường như không có những điểm dễ bị tổn thương. Trong khi đó, vấn đề bảo mật trên Internet thì ngày càng trở nên phức tạp và gặp nhiều rủi ro. Hầu hết chúng ta đều dựa vào hệ thống username/password để bảo vệ danh tính và tài sản của mình trên mạng, tuy nhiên hệ thống này vẫn có nhiều khả năng bị phá vỡ. Bên cạnh đó, phương pháp bảo mật của blockchain sử dụng công nghệ mã hóa với cặp khóa public/private. Khóa public (là một chuỗi dài các số ngẫu nhiên) là địa chỉ của người sử dụng trên blockchain. Bitcoin gửi qua mạng sẽ được ghi nhận thuộc về địa chỉ đã lưu trong khóa public. Khóa private giống như mật khẩu, cho phép chủ sở hữu truy cập vào Bitcoin hay các tài sản kỹ thuật số khác. Dữ liệu lưu trữ trên blockchain và nó sẽ không bị hư hỏng. Điều này là sự thật, tuy nhiên bảo vệ tài sản kỹ thuật số của bạn sẽ yêu cầu bảo mật khóa private bằng cách in ra và tạo ví kỹ thuật số để đựng giống như ví đựng tiền giấy.
Blockchain có thể dùng ở đâu?
Danh sách này lấy từ bài viết "What is Blockchain Technology? A Step-by-Step Guide For Beginners" trong blockgeeks.com, tôi đã lược bớt một số vì quá dài và hơi khó hiểu, dưới đây là những gì còn lại:
Hợp đồng thông minh
Những sổ cái được phân chia cho phép mã hóa các hợp đồng đơn giản, sẽ được thực hiện khi những điều kiện nhất định được thỏa mãn. Để đáp ứng yêu cầu này một dự án blockchain mã nguồn mở được xây dựng nên gọi là Ethereum. Trong giai đoạn đầu phát triển dự án, Ethereum cho thấy tiềm năng tận dụng được các lợi thế của blockchain trên một quy mô lớn hơn như thế nhiều lần.
Công nghệ đang phát triển ở cấp độ mà hợp đồng thông minh có thể được lập trình để thực hiện các chức năng đơn giản. Ví dụ, một giao dịch phát sinh sẽ được thanh toán khi công cụ tài chính đáp ứng đủ một số tiêu chuẩn. Thông qua việc sử dụng công nghệ blockchain và Bitcoin cho phép các giao dịch thanh toán tự động, mà không cần sự tham gia của con người hay bên trung gian làm chứng.
Kinh tế chia sẻ
Các công ty như Uber, AirBnB, nền kinh tế chia sẻ đã khẳng định được những thành công ban đầu. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, nếu người dùng muốn thuê dịch vụ chia sẻ xe phải dựa vào một trung gian là Uber. Với cách cho phép thanh toán ngang hàng, blockchain mở ra một cánh cửa mới để tạo sự tương tác trực tiếp giữa các bên, kết quả sẽ dẫn đến kinh tế chia sẻ được thực sự phân quyền.
Chẳng hạn, OpenBazaar sử dụng blockchain để tạo eBay ngang hàng. Khi tải ứng dụng về máy tính, bạn có thể giao dịch với nhà cung cấp OpenBazaar mà không cần trả lệ phí giao dịch. Phong cách "không có quy tắc" của giao thức tức là danh tiếng cá nhân trong tương tác kinh doanh còn quan trọng hơn nhiều bản thân tương tác đó trên eBay.
Mở rộng thị trường gọi vốn
Những sáng kiến thu hút vốn đầu tư như Kickstarter và Gofundme đang làm bước đệm đi lên cho nền kinh tế ngang hàng mới nổi này. Những trang web như trên đã cho thấy nhu cầu muốn chia sẻ trực tiếp việc phát triển sản phẩm. Blockchain đưa điều này lên một trình độ mới nhờ khả năng tạo ra nhiều nguồn vốn đầu tư mạo hiểm hơn cho các startup.
Có thể nhắc đến DAO (2016) để chứng minh cho điều này. DAO là viết tắt của Decentralized Autonomous Organization, dựa trên Ethereum, đã thu được 200 triệu USD tiền vốn chỉ trong vòng 2 tháng. Những người tham gia mua DAO được tham gia vote trên một hợp đồng thông minh về đầu tư mạo hiểm (quyền vote dựa trên số lượng DAO họ đang nắm giữ). Số tiền vốn mà dự án thu được đã chứng minh rằng dự án được đưa ra mà không cần thẩm định mức độ rủi ro. Như vậy blockchain hoàn toàn có tiềm năng để mở ra một mô hình mới trong lĩnh vực hợp tác kinh tế.
Quản trị
Bằng phươgn thức tạo ra những kết quả minh bạch và có thể truy cập công khai, công nghệ cơ sở dữ liệu phân tán rất có thể mang lại sự minh bạch đầy đủ cho cuộc bầu cử hay hình thức thăm dò bất kỳ nào khác. Những hợp đồng thông minh dựa trên Ethereum sẽ hỗ trợ tự động hóa toàn bộ quá trình.
Như ứng dụng Boardroom, cho phép tổ chức ra quyết định trên blockchain, nhờ đó giúp quá trình quản trị công ty trở nên minh bạch, kiểm chứng được tài sản số, sự công bằng và những thông tin nội bộ.
Kiểm tra chuỗi cung ứng
Người tiêu dùng luôn luôn muốn biết rằng có bao nhiêu phần trăm sự thật trong những tuyên bố về tiêu chuẩn sản phẩm của các công ty. Blockchain cung cấp cách thức để xác nhận dễ dàng rằng những sản phẩm chúng ta mua là chính hãng. Tính minh bạch đi kèm với mốc thời gian dựa trên blockchain của ngày tháng, vị trí - ví dụ, trên viên kim cương, sẽ tương đương với số sản phẩm.
Ở Anh có thể kiểm tra nguồn gốc hay xuất xứ của những mặt hàng tiêu dùng thông qua chuỗi cung ứng. Sử dụng blockchain Ethereum, dự án thí điểm kiểm tra chất lượng đảm bảo chắc chắn cá được giao bán trong các nhà hàng Sushi của Nhật đã được các nhà cung cấp cá ở Indonesia khai thác đúng cách.
Lưu trữ file
Việc lưu trữ phân quyền trên Internet mang lại những lợi ích không nhỏ. Phân phối dữ liệu trong toàn mạng giúp bảo vệ các file không bị tấn công hoặc bị lấy mất.
Inter Planetary File System (IPFS) giúp đơn giản khái niệm hóa cách thức một trang web phân tán có thể hoạt động. Giống như cách bittorrent di chuyển dữ liệu trên Internet, IPFS sẽ loại bỏ nhu cầu về các mối quan hệ giữa máy chủ và máy khách. Một mạng Internet được tạo bởi những trang web phân tán hoàn toàn có khả năng tăng tốc độ truyền file và thời gian stream. Sự cải tiến này không những thuận tiện mà còn là một nâng cấp rất cần thiết cho những hệ thống phân phối nội dung trên web hiện đang quá tải.
Dự đoán thị trường
Sự chính xác của một sự kiện sẽ cao hơn nếu có càng nhiều dự đoán về xác suất của sự kiện đó, điều này đã được chứng minh. Những sai lệch chưa được khảo sát rất có thể dẫn đến những phán đoán sai lầm. Việc lấy ý kiến trung bình từ những dự đoán sẽ giúp triệt tiêu hoặc giảm bớt những sai lệch đó. Hiện nay, đã có những ứng dụng đầu tiên áp dụng blockchain trong việc dự đoán thị trường. Ví dụ như ứng dụng Augur - dự đoán thị trường còn đang trong giai đoạn phát triển. Nó đặt ra lời đề nghị chia sẻ về kết quả của những sự kiện trong thế giới thực. Người tham gia có thể kiếm tiền bằng cách mua đúng những dự đoán chính xác. Nếu càng nhiều cổ phiếu được mua vào theo dự đoán đúng, số tiền nhận được sẽ càng cao. Với một khoản đầu tư rất nhỏ (ít hơn 1$), bất kỳ ai cũng có thể đặt câu hỏi, tạo một thị trường dựa trên kết quả dự đoán và thu lại được một nửa tổng số phí giao dịch mà thị trường tạo ra.
Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ
Chúng ta đều biết rằng thông tin kỹ thuật số luôn bị sao chép vô hạn và truyền tải rộng rãi thông qua Internet. Nhờ vậy mà những người dùng web trên toàn thế giới có được một kho nội dung miễn phí khổng lồ. Tuy nhiên đối với chủ sở hữu bản quyền thì không coi đây là may mắn. Họ không chỉ mất quyền kiểm soát sở hữu trí tuệ mà còn cả các khoản lợi nhuận sinh ra từ đó. Hợp đồng thông minh sẽ giúp bạn bảo vệ bản quyền và việc bán các tác phẩm trực tuyến, nguy cơ sao chép được loại bỏ, phân phối lại.
Mycelia đã sử dụng blockchain để tạo ra một hệ thống phân phối nhạc ngang hàng. Được thành lập bởi Imogen Heap là ca sĩ kiêm nhạc sĩ người Anh, Mycelia tạo môi trường cho nhạc sĩ bán các bài hát của họ một cách trực tiếp cũng như cung cấp những mẫu giấy phép cho nhà sản xuất để chia lợi nhuận cho ca sĩ, nhạc sĩ. Tất cả các chức năng trên được thực hiện tự động hóa bằng hợp đồng thông minh.
Internet of Things (IoT)
Nếu bạn chưa biết về Internet of Things, hãy đọc tại đây nhé (Internet of Things - IoT hay Mạng lưới vạn vật kết nối là gì?). Hiểu một cách nôm na, IoT là việc quản lý mạng lưới kiểm soát của một vài loại thiết bị điện tử, chẳng hạn như nhiệt độ không khí trong nhà kho. Khi đó, hợp đồng thông minh có thể tự động hóa việc quản lý hệ thống này từ xa. Một sự kết hợp của phần mềm, cảm biến và mạng đã tạo điều kiện trao đổi dữ liệu giữa các đối tượng và cơ chế vận hành. Kết quả làm tăng hiệu quả làm việc của hệ thống và giảm bớt chi phí theo dõi.
Các nhà sản xuất lớn nhất trong lĩnh vực sản xuất, công nghệ và viễn thông đều đang tranh giành quyết liệt ngôi vị thống trị của IoT. Bạn hãy nghĩ đến Samsung, IBM, AT&T. Việc mở rộng cơ sở hạ tầng hiện có được giám sát bởi con người bằng ứng dụng IoT sẽ thực hiện nhiệm vụ từ dự đoán các bộ phận cơ khí cho đến thống kê dữ liệu và quản lý hệ thống tự động trên quy mô rộng lớn.
Quản lý danh tính
Nhu cầu xác thực danh tính trên web ngày càng trở nên cấp thiết, nhất là đối với các giao dịch tài chính trực tuyến. Những giải pháp hiện có để đáp ứng nhu cầu này chưa thực sự hoàn hảo. Đến với blockchain, chúng ta sẽ có các phương pháp nâng cao để chứng minh mình là ai, cùng với khả năng số hóa tài liệu cá nhân. Như đã nói, trong nền kinh tế chia sẻ hay các giao dịch kinh doanh, một danh tính tốt là vô cùng quan trọng và cần thiết.
Phát triển các tiêu chuẩn nhận diện kỹ thuật số là một quá trình vô cùng phức tạp. Bên cạnh các thách thức về kỹ thuật, một giải pháp nhận diện trực tuyến phổ quát đòi hỏi phải có sự hợp tác giữa các cá nhân và chính phủ. Hơn nữa là cần phải điều hướng hệ thống pháp luật ở các quốc gia khác nhau và vấn đề trở nên khó khăn theo cấp số nhân. Hiện tại thương mại điện tử trên Internet dựa trên chứng nhận SSL (khóa màu xanh lá cây nhỏ trên trình duyệt) cho những giao dịch bảo mật trên web. Nếu blockchain được áp dụng thì mọi việc sẽ trở nên dễ dàng và đơn giản hơn rất nhiều.
AML và KYC
Blockchain có tiềm năng lớn trong vấn đề chống rửa tiền Anti-money laundering (AML) và know your customer (KYC) - biết khách hàng của bạn. Hiện nay, những tổ chức tài chính cần nhiều nhân lực trong việc thực hiện quy trình nhiều bước để tìm kiếm các khách hàng mới. Thông qua việc xác minh khách hàng, chi phí cho KYC có thể giảm xuống đồng thời cũng nâng cao hiệu quả phân tích và giám sát.
Polycoin là một startup liên quan đến việc phân tích những giao dịch, đã có AML và KYC. Các giao dịch bị xác định là đáng ngờ sẽ được chuyển tới các bộ phận liên quan. Tradle là một startup khác đang trong quá trình phát triển ứng dụng gọi là Trust in Motion (TiM). Ứng dụng được mô tả như "Instagram cho KYC", TiM cho phép người dùng chụp ảnh nhanh những tài liệu quan trọng (hóa đơn điện nước, hộ chiếu, v.v...). Những tài liệu này sau khi hoàn thành xác minh với ngân hàng sẽ được lưu trữ bảo mật trên blockchain.
Giao dịch chứng khoán
Những khả năng của blockchain trong thị trường chứng khoán đang được kiểm tra mạnh mẽ. Khi thực hiện ngang hàng, xác nhận giao dịch trở nên gần như tức khắc. Bởi vậy, những khâu trung gian như kiểm toán viên, người lưu ký,... có thể được loại bỏ.
Hệ thống lưới vi mô lân cận (Neighbourhood Microgrid)
Công nghệ blockchain cho phép mua vào và bán ra năng lượng tái tạo, được tạo ra bởi các lưới vi mô lân cận. Nếu các tấm pin mặt trời làm cho năng lượng dư thừa, thì những hợp đồng thông minh dựa trên Ethereum sẽ tự động phân phối lại nó.
Những bất lợi khi sử dụng Blockchain
Blockchain không phải là một phép màu hay toàn là những điều kỳ diệu, nó cũng có những trở ngại nhất định mà trong tương lai gần chúng ta bắt buộc phải khắc phục. Những quảng cáo hay những lời thổi phồng xung quanh blockchain có thể khiến nhiều người mù quáng, không nhận ra sự thật rất rõ ràng là, khi sử dụng blockchain tồn tại những bất lợi khiến các ngành công nghiệp phải tìm cách giảm thiểu nó trước khi có thể áp dụng trên quy mô lớn.
Rất tốn điện
Vì mỗi blockchain đã tự sao chép chính mình đến mọi nút trên blockchain nên đã tạo thành một số lượng lớn những sự dư thừa. Mỗi lần giao dịch Bitcoin được thực hiện, nó được xác nhận nhiều lần bởi có nhiều nút trên mạng. Quá trình này sử dụng rất nhiều điện. Các blockchain tư nhân có lẽ không bị ảnh hưởng nhiều vì họ có thể giới hạn các blockchain cho một số ít máy tính. Tuy nhiên, nếu là ngân hàng, phải xử lý hàng nghìn giao dịch trên phút trên toàn cầu, thì đây sẽ là vấn đề lớn.
Tốn không gian lưu trữ
Hiện tại, để vận hành một nút trên blockchain Bitcoin, bạn cần phải tải xuống 60GB dữ liệu. Nếu dữ liệu là 1 Terabyte thì sẽ như thế nào? Nếu thị trường Bitcoin phát triển mạnh, sẽ có rất nhiều blockchain với dung lượng hàng Terabyte xuất hiện trong thực tế. Lúc đó, chỉ có các trang trại máy chủ và những người thực sự quan tâm tới việc thương mại hóa tiền kỹ thuật số quy mô lớn, thì mới có thể vận hành toàn bộ các nút. Điều này sẽ tạo nên một mạng lưới tập trung, vốn được coi là một sự phân quyền kỳ lạ.
Tính không thể bị phá vỡ cũng có nhược điểm của nó
Giả sử bạn có một chiếc ví trên mạng, không may bạn bị mất chìa khóa chứng thực để mở ví đó. Không có liên kết để reset mật khẩu và cũng không có hotline hỗ trợ. Toàn bộ số tiền trong ví của bạn bị mất. Không có sự thu hồi. Bạn mất trắng.
Nhưng nếu biết cách xử lý dữ liệu một cách có trách nhiệm, bạn sẽ không gặp phải điều giả sử ở trên. Tiền của bạn vẫn sẽ ở trong túi của bạn, và đương nhiên, bạn có toàn quyền kiểm soát nó. Tuy nhiên quyền lực luôn đi đôi với trách nhiệm, điều mà không phải ai cũng hiểu được. Những người như thế chính là nguyên nhân khiến cho 1/4 số Bitcoin trên trái đất bị biến mất mãi mãi.
Nếu bạn muốn đặt một thứ gì đó lên blockchain, bạn phải thật chắc chắn là mình sẽ không hối hận. Vì một khi giao dịch được thực hiện sẽ không thể đảo ngược, hay làm lại. Nó sẽ ở trên blockchain mãi mãi, theo đúng nghĩa đen đó.
Blockchain và Internet
Hiện nay chúng ta có thể phân chia thời đại công nghệ hiện đại thành hai giai đoạn đặc biệt: Trước Internet và sau Internet, đây chính là cách mà World Wide Web bị phá vỡ. Sự bùng nổ của Internet đã làm thay đổi cách chúng ta thực hiện những giao dịch, liên lạc, chia sẻ thông tin, giải trí, quảng bá kinh doanh, nghiên cứu,...
Bạn sẽ nghĩ rằng tất cả mọi thứ chúng ta đang làm bây giờ hầu như là phải kết nối Internet. Đúng vậy, nhiều chuyên gia luôn suy nghĩ rằng công nghệ blockchain có tiềm năng để tạo ra một cuộc cách mạng giống như Internet đã từng.
Dưới đây là một số khía cạnh của blockchain mà rất giống với Internet vào những năm trước năm 2000:
- Các chuyên gia đồng ý và hướng chúng ta chú ý đến blockchain, rằng nó có tiềm năng làm thay đổi hầu hết mọi thứ.
- Nhiều công ty lớn đang đầu tư vào blockchain và thử nghiệm nó cho những trường hợp sử dụng khác nhau, với các phản hồi rất tích cực về khả năng sử dụng của nó.
- Người ta đầu tư vào hầu hết những dự án liên quan đến blockchain. Ví dụ, Bioptix, một công ty niêm yết trên NASDAQ đã đổi tên thành Riot Blockchain và ngay tức khắc giá cổ phiếu đã tăng lên 20%. Ở Anh, một công ty đầu tư đã đổi tên từ On-line Plc thành On-line Blockchain và giá cổ phiếu của nó cũng đã có lúc nhảy lên đến 394%.
- Không có cơ sở hạ tầng blockchain ở cấp độ quốc tế hay toàn cầu, nhưng sự thu hút và số lượng người tham gia vào thí điểm thì rất lớn.
- Nhiều người không thực sự hiểu nó là gì, nhưng họ chắc chắn nó có thể thay đổi cuộc sống của chúng ta.
Liệu lịch sử có lặp lại?
Một số chuyên gia đã nêu ra danh sách dài những điểm giống nhau giữa hai hiện tượng và hai thời đại, một số chuyên gia khác lại đưa ra cảnh báo rằng blockchain rồi sẽ rơi vào kết cục giống như bong bóng dotcom vào năm 1999. Tuy nhiên sau đó nếu được chấp nhận rộng rãi nó có thể đạt đến thời điểm phát triển không ngừng. Điều này cho chúng ta thấy rằng, blockchain đang tạo điều kiện cho các tài sản bị định giá quá cao. Nó gây ra sự thay đổi lớn với thị trường trong tương lai, sẽ làm ảnh hưởng đến các công ty và toàn bộ ngành.
Không ai trong chúng ta biết trước tương lai sẽ xảy ra như thế nào, nhưng bất chấp mọi sự thay đổi, khủng hoảng tài chính từ năm 1999, Internet thậm chí không biến mất mà nó vẫn tiếp tục trên con đường của mình bằng phương pháp định hình toàn bộ các ngành công nghiệp. Một điều tương tự rất có khả năng cũng sẽ xảy ra với công nghệ blockchain.
Blockchain thực sự có khả năng biến đổi thị trường, bởi vì chúng ta sẽ kiểm soát được tất cả giao dịch, tất cả hợp đồng hoặc bất kỳ sự thay đổi nào trong mạng. Chúng ta có thể làm cho các giao dịch cung với quy trình P2P trở nên minh bạch, được bảo mật với sự hỗ trợ của mật mã, có dấu thời gian và dễ theo dõi hơn. Điều này khác với Internet hiện nay, nơi các trung gian đóng vai trò rất quan trọng. Các công ty như Google, Facebook, chính phủ, ngân hàng, hay công ty công nghệ cao đều là những trung gian ảnh hưởng đến thông tin và quy trình trong mạng lưới Internet. Có lẽ blockchain loại bỏ những trung gian như vậy vì lợi ích của tất cả mọi người.
Bài viết tham khảo từ các nguồn:
- https://medium.com/@micheledaliessi/how-does-the-blockchain-work-98c8cd01d2ae
- https://blockgeeks.com/guides/what-is-blockchain-technology/
- https://blog.iqoption.com/is-blockchain-the-next-revolution-after-the-internet/
